BIỂU THUẾ QUAN CỦA MỸ NGÀY 31/7/2025: ĐỌC VỊ CHIẾN LƯỢC KINH TẾ – ĐỊA CHÍNH TRỊ CỦA WASHINGTON

Là một chuyên gia kinh tế từ Chợ Đất (chodat.com.vn), tôi nhận thấy biểu thuế quan mới được Tổng thống Mỹ công bố vào ngày 31/7/2025 không chỉ là một công cụ kinh tế đơn thuần mà còn là tấm gương phản chiếu sâu sắc chiến lược "Nước Mỹ trên hết" giai đoạn hai.

Đây là một động thái mang tính bước ngoặt, cho thấy sự chuyển dịch từ mục tiêu điều chỉnh cán cân thương mại đơn thuần sang một công cụ đàm phán đa chiều, lồng ghép các yếu tố địa chính trị, an ninh quốc gia và công nghệ. Với thuế suất từ 10% đến 41% áp dụng cho hàng hóa từ 68 quốc gia và Liên minh châu Âu (EU), chính sách này không chỉ tác động đến dòng chảy hàng hóa mà còn định hình lại trật tự thương mại toàn cầu, dựa trên nguyên tắc "ai theo luật chơi của Mỹ thì được ưu đãi".

Hãy cùng tôi đi sâu phân tích những điểm cốt lõi đằng sau các con số và ý nghĩa chiến lược của biểu thuế quan này.

1. THUẾ SUẤT: PHẢN ÁNH MỨC ĐỘ ƯU TIÊN TRONG QUAN HỆ SONG PHƯƠNG VỚI MỸ

Điểm khác biệt lớn nhất của biểu thuế lần này so với các chính sách thuế quan trước đó nằm ở cách thức xác định mức thuế suất. Thay vì dựa trên quy mô kinh tế, mức độ phát triển hay cơ cấu xuất nhập khẩu, biểu thuế mới của Mỹ phản ánh một đánh giá chiến lược sâu sắc về mối quan hệ giữa các quốc gia và Washington.

• Nhóm thuế cao nhất (35% – 41%): Dấu hiệu của sự thiếu hợp tác hoặc hồ sơ phức tạp.

  Mức thuế "trừng phạt" này được áp dụng cho các quốc gia mà Mỹ đánh giá là thiếu hợp tác trong các vấn đề quốc tế hoặc có hồ sơ phức tạp về nhân quyền, xung đột. Các ví dụ điển hình bao gồm Syria, Myanmar, Iraq, Serbia. Đây là thông điệp rõ ràng từ Washington: những quốc gia không tuân thủ các nguyên tắc hoặc chính sách mà Mỹ đề ra sẽ phải đối mặt với rào cản thương mại nghiêm ngặt. Điều này cho thấy Mỹ sẵn sàng sử dụng đòn bẩy kinh tế để gây áp lực lên các quốc gia có vấn đề về chính trị hoặc xã hội theo quan điểm của họ.

• Nhóm 30% – 35%: Khu vực nhạy cảm, từng có căng thẳng.

  Nhóm này bao gồm các nước ở khu vực Bắc Phi, Trung Đông và Balkan – những khu vực có lịch sử căng thẳng với phương Tây, hoặc hiện đang tồn tại các vấn đề địa chính trị phức tạp. Mức thuế này có thể là một phần trong chiến lược ổn định hóa khu vực, buộc các quốc gia này phải hợp tác hơn nữa với Mỹ để giảm bớt gánh nặng thuế quan. Đây cũng là tín hiệu cho thấy Mỹ đang tìm cách củng cố ảnh hưởng tại những khu vực chiến lược này thông qua các công cụ kinh tế.

• Nhóm 19% – 25%: Quan hệ đang phát triển nhưng cần cam kết rõ ràng.

  Nhiều quốc gia châu Á rơi vào nhóm này. Họ có quan hệ thương mại và chính trị đang phát triển với Mỹ, nhưng có thể chưa có những cam kết rõ ràng hoặc đủ mạnh mẽ về hợp tác chiến lược lâu dài. Mức thuế này đóng vai trò như một lời nhắc nhở hoặc một áp lực để các quốc gia này phải xem xét lại chính sách đối ngoại của mình và có những động thái cụ thể hơn trong việc "kết nối" với Mỹ. Nó cũng phản ánh mong muốn của Mỹ trong việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng và giảm bớt sự phụ thuộc vào một số đối tác truyền thống.

• Nhóm 10% – 15%: Ưu đãi cho các đồng minh truyền thống.

  Các đồng minh truyền thống và chiến lược của Mỹ như Nhật Bản, Anh, Hàn Quốc, Israel nằm trong nhóm có mức thuế thấp nhất. Điều này thể hiện sự nhượng bộ trong khuôn khổ thương lượng song phương và củng cố liên minh. Đây là tín hiệu cho thấy Mỹ vẫn coi trọng các mối quan hệ truyền thống, nhưng các mối quan hệ này cũng không còn được "mặc định" ưu đãi hoàn toàn mà cần có sự "thỏa thuận" và "linh hoạt" trong các chính sách của Mỹ.

• Liên minh châu Âu (EU): Một thỏa thuận có tính áp đặt.

  EU bị chia thành hai nhóm rõ rệt: các mặt hàng có thuế tối huệ quốc (MFN) dưới 15% được miễn thuế, trong khi các mặt hàng còn lại phải chịu thuế 15%. Điều này cho thấy mối quan hệ giữa Mỹ và EU không còn là "mối quan hệ đặc biệt" như trước mà đã chuyển sang một khuôn khổ mang tính thực dụng hơn, nơi Mỹ sẵn sàng áp đặt các điều kiện để đạt được mục tiêu thương mại và địa chính trị của mình. Sự phân chia này cũng có thể là một động thái nhằm gây chia rẽ nội bộ EU hoặc khuyến khích các quốc gia thành viên EU có những thỏa thuận riêng với Mỹ.

Một điểm cực kỳ quan trọng cần lưu ý: Đây không phải là một bảng thuế cố định. Washington đã chủ động để ngỏ khả năng điều chỉnh mức thuế tùy theo diễn biến của chuỗi cung ứng toàn cầu, biến động giá cả hàng hóa, mức độ hợp tác song phương và các mục tiêu địa chính trị cụ thể tại từng thời điểm. Điều này biến biểu thuế thành một công cụ linh hoạt, cho phép Mỹ liên tục thích ứng và gây áp lực trong các cuộc đàm phán.

2. CÔNG CỤ ĐA CHỨC NĂNG: MẶC CẢ NGOÀI LĨNH VỰC THƯƠNG MẠI

Biểu thuế quan lần này của Mỹ không đơn thuần nhắm vào mục tiêu giảm thặng dư thương mại hay bảo hộ ngành sản xuất trong nước. Nó đã được nâng tầm thành một đòn bẩy mạnh mẽ để ép các quốc gia nhượng bộ về các lĩnh vực phi thương mại, vốn là các vấn đề mang tính chiến lược hoặc địa chính trị.

• Mexico: Nhập cư và Lao động.

  Với Mexico, vấn đề thuế quan được gắn chặt với chính sách nhập cư và các quy định về lao động. Điều này phản ánh mong muốn của Mỹ trong việc kiểm soát biên giới và đảm bảo quyền lợi cho người lao động Mỹ, đồng thời gián tiếp gây áp lực để Mexico tăng cường các biện pháp chống nhập cư trái phép.

• Canada: Chống buôn bán ma túy.

  Canada, một đồng minh truyền thống, lại phải đối mặt với thuế quan liên quan đến yêu cầu chống buôn bán ma túy. Điều này cho thấy Mỹ sẵn sàng sử dụng các vấn đề an ninh làm điều kiện cho quan hệ thương mại, ngay cả với các đối tác thân cận.

• Pakistan: Quyền khai thác tài nguyên.

  Trường hợp của Pakistan liên quan đến quyền khai thác tài nguyên cho thấy Mỹ đang mở rộng phạm vi đàm phán sang các lĩnh vực kinh tế chiến lược khác, nơi lợi ích của Mỹ có thể được đảm bảo thông qua các thỏa thuận thương mại.

• Các nước châu Á: Điều kiện mở cửa đầu tư công nghệ và dữ liệu.

  Với một số nước châu Á, việc giảm thuế được gắn với điều kiện mở cửa đầu tư công nghệ và dữ liệu. Điều này phản ánh mối lo ngại của Mỹ về an ninh mạng, quyền sở hữu trí tuệ và sự kiểm soát đối với các luồng thông tin toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ với các cường quốc khác. Đây là động thái nhằm đảm bảo vị thế dẫn đầu của Mỹ trong lĩnh vực công nghệ cao.

• Thỏa thuận “phút chót” mang tính chính trị:

  Nhiều thỏa thuận được ký kết ngay trước thời điểm công bố thuế quan. Tuy nhiên, theo phân tích của tôi, các thỏa thuận này thường chỉ mang tính chính trị và ít có ràng buộc thực chất. Ví dụ, Philippines dù đã ký kết nhưng chỉ được giảm nhẹ mức thuế từ 20% xuống 19%. Điều này chứng tỏ chiến thuật "đánh trước – đàm phán sau" của Mỹ.

Chiến thuật "đánh trước – đàm phán sau" thể hiện một mô hình thương lượng mới của chính quyền Trump. Quyền lực cứng (áp thuế) được sử dụng làm tiền đề để tạo ra không gian đối thoại, buộc các quốc gia phải ngồi vào bàn đàm phán và chấp nhận các điều kiện của Mỹ. Biểu thuế sẽ còn tiếp tục được điều chỉnh sau thời hạn đàm phán tiếp theo (7/8/2025), cho thấy đây là một quá trình linh hoạt và không ngừng thay đổi.

3. CÁ NHÂN HÓA CHÍNH SÁCH: DẤU ẤN CỦA TỔNG THỐNG TRUMP

Việc Tổng thống Trump ký ban hành biểu thuế dựa trên lệnh hành pháp, viện dẫn tình trạng khẩn cấp quốc gia theo Đạo luật năm 1977, bỏ qua quy trình thông qua Quốc hội, đã làm nổi bật ba đặc trưng cốt lõi của chính sách này:

• Tính đánh giá chủ quan, không dựa trên dữ liệu khách quan:

  Việc ban hành thuế dựa vào lệnh hành pháp cho phép Tổng thống đưa ra các quyết định dựa trên đánh giá cá nhân và mục tiêu chiến lược của mình, thay vì phải tuân thủ các phân tích kinh tế khách quan hay quy trình ra quyết định phức tạp của Quốc hội. Điều này có thể dẫn đến sự thiếu nhất quán trong chính sách nhưng lại tăng cường tính linh hoạt và tốc độ phản ứng.

• "Trừng phạt" các quốc gia từng được ưu đãi:

  Các quốc gia từng được miễn thuế hoặc hưởng ưu đãi dưới thời các chính quyền trước nay lại bị coi là thiếu hợp tác và phải chịu thuế "trừng phạt". Ví dụ điển hình là Canada, từ 25% lên 35%. Điều này thể hiện sự cứng rắn của chính quyền Trump, sẵn sàng phá vỡ các tiền lệ để đạt được mục tiêu "Nước Mỹ trên hết". Nó cũng là lời cảnh báo cho các đồng minh khác rằng không có mối quan hệ nào là "mặc định" và việc tuân thủ "luật chơi của Mỹ" là tối quan trọng.

• Chính sách đột ngột, gây bất ngờ:

  Việc công bố chính sách thuế đột ngột, gây bất ngờ cho thị trường và các đối tác quốc tế, là một chiến thuật quen thuộc của Tổng thống Trump. Điều này khiến doanh nghiệp quốc tế khó dự đoán, chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn, buộc các bên phải phản ứng nhanh chóng và điều chỉnh chiến lược.

Phản ứng ngay lập tức của thị trường với việc chứng khoán châu Á giảm mạnh và đồng USD biến động đã minh chứng cho tác động tâm lý và thực tế của chính sách thuế này đối với môi trường đầu tư toàn cầu. Sự bất ổn và khó đoán định trở thành một phần của bối cảnh kinh tế quốc tế.

4. TÁI ĐỊNH VỊ HỆ THỐNG LIÊN MINH: KHÁI NIỆM "ĐỒNG MINH THEO GIAO DỊCH"

Dưới thời Tổng thống Trump giai đoạn 2.0, khái niệm "đồng minh" đã được định nghĩa lại một cách rõ ràng. Sự ưu đãi không còn mặc định dành cho các thành viên NATO hay G7. Thay vào đó, mức thuế thấp giờ đây được xem như một "phần thưởng" dành cho những quốc gia sẵn sàng ký kết, tuân thủ và triển khai các điều kiện do Mỹ đưa ra. Đây là mô hình "đồng minh theo giao dịch" (transactional alliance).

• Ví dụ Brazil:

  Trường hợp của Brazil là một minh chứng điển hình. Một nền kinh tế lớn ở Nam Mỹ, từng bị đe dọa áp thuế 35%, cuối cùng đã được giảm xuống chỉ còn 10% sau khi chấp nhận mở cửa thị trường nông sản Mỹ và cho phép doanh nghiệp Mỹ tiếp cận dữ liệu ngành viễn thông. Điều này cho thấy sự linh hoạt của Mỹ trong việc trao đổi lợi ích kinh tế để đạt được các mục tiêu chiến lược.

• Trung Quốc: Lộ trình cô lập chuỗi cung ứng:

  Ngược lại, Trung Quốc bị loại khỏi danh sách đàm phán và phải đối mặt với lộ trình cô lập về chuỗi cung ứng. Điều này thể hiện sự sẵn sàng của Mỹ trong việc hy sinh thị trường lớn nhất thế giới để định hình lại trật tự kinh tế theo hướng ít phụ thuộc vào Trung Quốc. Mục tiêu không chỉ là giảm thâm hụt thương mại mà còn là giảm thiểu rủi ro an ninh quốc gia và kiểm soát chuỗi cung ứng chiến lược.

Mô hình mới này tạo ra một "khối thương mại kiểu Mỹ" – những quốc gia không nhất thiết phải nhỏ về quy mô kinh tế, nhưng phải linh hoạt, thực dụng và sẵn sàng thích nghi với "luật chơi" do Washington dựng nên. Các quốc gia trong khối này sẽ được hưởng lợi từ việc tiếp cận thị trường Mỹ, đổi lại là sự tuân thủ các quy tắc và mục tiêu chiến lược của Mỹ. Điều này sẽ buộc nhiều quốc gia phải cân nhắc lại mối quan hệ kinh tế và địa chính trị của mình.

5. BIỂU THUẾ: CÔNG CỤ LINH HOẠT, ĐIỀU CHỈNH THEO THỜI CUỘC

Một trong những điểm cốt lõi và mang tính chiến lược nhất trong biểu thuế lần này là tính linh hoạt. Khác với các biểu thuế mang tính cố định trước đây, chính quyền Trump chủ trương biến thuế quan thành một công cụ động:

• Mức thuế khởi điểm như "giá neo":

  Mức thuế ban đầu được công bố đóng vai trò như một "giá neo" (anchoring price) trong quá trình đàm phán. Từ mức này, các quốc gia có thể thương lượng để giảm bớt gánh nặng thuế nếu đáp ứng được các yêu cầu của Mỹ.

• Khả năng điều chỉnh lên hoặc xuống:

  Khả năng điều chỉnh mức thuế tăng hoặc giảm dựa trên diễn biến thực tế là điều khiến biểu thuế này trở nên đặc biệt hiệu quả. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự điều chỉnh bao gồm:

  • Đàm phán song phương: Mức độ hợp tác và kết quả của các cuộc đàm phán trực tiếp giữa Mỹ và từng quốc gia.

  • Vị thế địa chính trị: Sự thay đổi trong mối quan hệ địa chính trị, vai trò của một quốc gia trong khu vực hoặc trên thế giới.

  • Chuỗi cung ứng chiến lược: Khả năng của một quốc gia trong việc đáp ứng hoặc cung cấp các yếu tố quan trọng trong chuỗi cung ứng chiến lược của Mỹ.

  • Biến động giá hàng hóa toàn cầu: Sự thay đổi của giá cả các mặt hàng nguyên liệu, năng lượng... có thể ảnh hưởng đến chi phí nhập khẩu của Mỹ.

Điều này cho phép Nhà Trắng luôn có một công cụ mạnh mẽ để tạo sức ép, đưa ra "cà rốt và cây gậy" trong bất kỳ tiến trình mặc cả nào. Nó buộc các quốc gia phải liên tục duy trì đối thoại, điều chỉnh chiến lược và nâng cấp mối quan hệ với Mỹ nếu không muốn bị áp mức thuế bất lợi trong tương lai. Sự linh hoạt này tạo ra một môi trường thương mại đầy bất định nhưng cũng đầy cơ hội cho những quốc gia biết "xoay chuyển" và "thích nghi".

KẾT LUẬN

Biểu thuế quan được Mỹ công bố vào ngày 31/7/2025 là một tuyên ngôn rõ ràng về việc chuyển đổi từ một hệ thống thương mại dựa trên luật lệ sang một hệ thống dựa trên quyền lực. Mỗi mức thuế không chỉ là một con số mà còn là một thông điệp chiến lược, và mỗi sự điều chỉnh là một phép thử đối với các mối quan hệ quốc tế.

Trong trật tự thương mại mới dưới chính quyền Trump 2.0, các quốc gia trên thế giới phải đối mặt với một môi trường đầy thách thức nhưng cũng mở ra những cơ hội mới. Linh hoạt chiến lược và chủ động đàm phán không còn là lựa chọn mà là chìa khóa để duy trì vị thế và bảo vệ lợi ích quốc gia. Các doanh nghiệp và nhà đầu tư cần theo dõi sát sao những diễn biến này để kịp thời điều chỉnh chiến lược kinh doanh và đầu tư, đảm bảo khả năng thích ứng trong một thế giới thương mại đang được định hình lại.

Chợ Đất sẽ tiếp tục cập nhật và phân tích những tác động của chính sách này đến thị trường bất động sản nói riêng và nền kinh tế nói chung. Hãy luôn theo dõi chúng tôi để có những góc nhìn chuyên sâu nhất.