Bỏ phố về biển: Hành trình từ Hà Nội vào Nha Trang thay đổi cuộc sống

Tự bạch về quyết định “bỏ phố về biển”

Ý tưởng “bỏ phố về biển” luôn là giấc mơ lãng mạn của nhiều người: được sống giữa biển xanh cát trắng, hít căng không khí trong lành và rời xa những bộn bề bê tông của thành phố. Tuy nhiên, để thực sự thực hiện giấc mơ này, phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Ví dụ, một blogger gen 8X chia sẻ rằng anh cùng vợ và 3 con đã quyết định chuyển từ Hà Nội vào Nha Trang sinh sống cách đây 3 tháng. Quyết định này không hề bột phát từ mấy phút xem video ngắn trên mạng, mà là kết quả của quá trình suy tính cẩn thận. Anh cho biết “đây không phải là một bài viết tô hồng hay lời khuyên sáo rỗng. Đó là chuyện người thật, việc thật, với những tính toán, lo toan và cả đánh đổi cụ thể”chodat.com.vn.

Thực tế cho thấy không phải ai cũng phù hợp với lối sống ven biển. Có người trẻ độc thân coi đó là cuộc phiêu lưu mới; nhưng cũng có gia đình đông người chỉ tìm kiếm chất lượng sống tốt hơn, êm đềm hơn. Vì vậy, trước khi rời phố để hướng về biển xanh, cần nhìn nhận rõ động lực của mình, tính toán kỹ càng về tài chính, công việc, và sự đồng thuận của gia đình.

Những điều cần chuẩn bị trước khi di chuyển

Trước tiên, hãy xác định bạn thuộc kiểu người nào: trẻ độc thân muốn khám phá, hay đã có gia đình và ưu tiên môi trường sống? Việc “bỏ phố về biển” sẽ dễ thành công nếu bạn chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết. Ví dụ, tác giả blog kể trên đưa ra một số yếu tố quan trọng mà bất cứ ai muốn chuyển đến sinh sống ở ven biển đều nên lưu ý:

• Tài chính dự phòng: Bạn cần có quỹ dự phòng ít nhất 6–12 tháng không thu nhập. Một gia đình bình thường trong ví dụ này tốn khoảng 15–20 triệu đồng/tháng cho sinh hoạtchodat.com.vn, nên phải chuẩn bị sẵn 100–200 triệu đồng để không bị áp lực. Nếu không có khoản tiền này, chỉ sau 1–2 tháng không tìm được việc là bạn có thể phải nghĩ đến quay lại nơi cũchodat.com.vn.

• Công việc linh hoạt: Ở các thành phố biển như Nha Trang, cơ hội việc làm thường ít hơn và mức lương trung bình cũng thấp hơn Hà Nội hay Sài Gòn. Do đó, bạn nên có sẵn công việc có thể làm online hoặc kỹ năng đặc biệt. Nếu hiện đang làm việc offline (tại công ty ở Hà Nội), hãy dành thời gian chuyển đổi sang hình thức online hoặc tìm kiếm nghề nghiệp độc lập trước khi đi.

• Động lực rõ ràng: Xác định mình đi để tìm điều gì – không khí trong lành, bình yên cho gia đình hay đơn giản là trải nghiệm mới. Tránh trường hợp “chạy trốn” khỏi áp lực mà cho rằng chỉ cần thay đổi nơi sống sẽ giải quyết được mọi vấn đề cá nhân. Tác giả nhắc nhở rằng nhiều người nghĩ đến việc bỏ phố vì thất bại trong sự nghiệp hoặc chuyện tình cảm, nhưng “đổi không khí địa lý không thể tự biến những vấn đề đó thành bài toán xong xuôi”.

• Gia đình đồng thuận: Nếu có vợ/chồng và con cái, quyết định phải là quyết định chung. Cần trò chuyện thẳng thắn để tất cả thành viên hiểu rõ lý do và lợi ích. Tác giả chia sẻ anh cũng phải “làm công tác tư tưởng” với các con nhỏ, giải thích rằng về biển con sẽ có phòng riêng, được trang trí tự do hơn… để các con háo hức hơn với sự thay đổichodat.com.vn. Sự đồng thuận này rất quan trọng bởi trẻ con gắn bó với bạn bè cũ và môi trường học tập ở Hà Nội; chuyện di chuyển sẽ dễ dàng hơn nếu cả gia đình cùng tin tưởng và hỗ trợ nhau.

Cuối cùng, tìm hiểu thông tin về điểm đến một cách thực tế – không chỉ lướt web, mà nên đến sống thử vài tuần với tư cách “người địa phương”. Trực tiếp vào khu dân cư, đi chợ địa phương, ăn uống ở quán bình dân để cảm nhận nhịp sống thực của nơi đó. Nhiều người khuyên rằng chỉ dựa vào trên mạng là chưa đủ: hãy dành thời gian khảo sát vùng biển mình định đến để thấy rõ ưu nhược điểm. Ví dụ, khảo sát của VnExpress cho thấy hơn 79% người tham gia đánh giá chi phí sinh hoạt tại Nha Trang “hợp lý”, và 85% đánh giá thành phố này là nơi đáng sống do cảnh quan đẹp, khí hậu trong lành. Đây là những con số cho thấy nhiều người trong nước coi Nha Trang là lựa chọn an cư tốt.

Hành trình từ Hà Nội đến Nha Trang

Sau khi đã quyết định, chúng tôi bắt đầu di chuyển từ Hà Nội đến Nha Trang. Khoảng cách giữa hai thành phố này theo đường bộ lên đến hơn 1.280 km, nếu đi ô tô hoặc xe khách mất hơn 20 giờ liên tục. Nhưng để tiết kiệm thời gian cho cả gia đình, chúng tôi đã bay từ sân bay Nội Bài đến sân bay Cam Ranh (Nha Trang) – một chuyến bay nội địa mất khoảng 1 giờ 50 phút (giá vé khởi điểm chỉ khoảng 250.000 đồng). Từ sân bay Cam Ranh, chúng tôi tiếp tục di chuyển bằng ô tô khoảng 30 km vào trung tâm Nha Trang. Việc di chuyển bằng máy bay tuy tốn kém hơn, nhưng giúp cả nhà khỏe mạnh đến nơi mới nhanh chóng và đỡ mệt hơn nhiều so với lái xe hoặc đi tàu.

Ngay sau khi đặt chân đến Nha Trang, việc đầu tiên là hoàn tất thủ tục pháp lý (đăng ký tạm trú) và tìm chỗ ở. Nhờ dịch vụ công trực tuyến, thủ tục đăng ký tạm trú hiện nay đã rất đơn giản: chúng tôi chỉ cần lập tài khoản trên Cổng dịch vụ công, đăng ký tạm trú, tải lên hợp đồng thuê/mua nhà và CCCD của các thành viên, rồi nộp lệ phí nhỏ (khoảng 7.000 đồng). Sau vài ngày hồ sơ được duyệt, gia đình chúng tôi chính thức có địa chỉ cư trú hợp pháp tại Nha Trang.

Chi phí sinh hoạt và công việc tại Nha Trang

Chi phí sinh hoạt

So với Hà Nội, chi phí sinh hoạt ở Nha Trang có thể thấp hơn đáng kể nếu sinh hoạt khéo léo. Khu vực trung tâm và ven biển thường đắt đỏ do lượng du khách đông, nhưng nếu chúng tôi tìm đến các khu dân cư xung quanh, tự nấu nướng và hạn chế ăn ngoài thì hóa đơn hàng ngày rẻ hơn nhiều. Theo chia sẻ của tác giả blog trên Chợ Đất, gia đình anh này từng tính toán rất chi tiết tất cả các khoản chi: tiền thuê nhà, tiền ăn uống – sinh hoạt, tiền học cho con, v.v., và quan trọng nhất là quỹ dự phòng 6 tháng. Bảng tính của anh cho thấy tiền học cho 3 đứa con đã lên tới hơn 30 triệu đồng/tháng, trong khi tiền thuê một căn nhà đủ chỗ cho 5 người ở khu dân cư thường khoảng 7–10 triệu đồng/tháng. Dĩ nhiên nếu chọn nhà rộng rãi, cao cấp thì chi phí có thể lên đến 18–25 triệu đồng/tháng như trường hợp anh còn đề cập.

Bên cạnh đó, qua khảo sát, 79% người xem Nha Trang là nơi đáng sống vì chi phí sinh hoạt hợp lý. Điều này có nghĩa là nếu biết cách, bạn hoàn toàn có thể sống tiết kiệm hơn Hà Nội. Chẳng hạn, thay vì thường xuyên ăn ở khu du lịch đắt đỏ, việc đi chợ địa phương và tự nấu nướng giúp giảm mạnh chi phí ăn uống – “tiền ăn cả gia đình sẽ rẻ hơn ở Hà Nội đáng kể” nếu bạn chịu nấu nướng tại nhà và không ăn ở khu du lịch. Những chi phí khác như điện nước, xăng xe, dịch vụ y tế – giáo dục cũng thường ở mức hợp lý (tiền xăng tại Nha Trang tương đương Hà Nội nhưng quãng đường lái ngắn hơn).

Tóm lại, để có tài chính vững chắc khi bỏ phố về biển, bạn nên lập kế hoạch chi tiết: dự phòng ít nhất 100–200 triệu đồng cho sinh hoạt ban đầu và biết cách điều chỉnh chi phí: ưu tiên chọn nhà ở khu dân cư thay vì du lịch, khuyến khích tự nấu ăn và tham gia chợ địa phương để giảm chi phí ngày thường.

Cơ hội việc làm và thu nhập

Thị trường việc làm ở thành phố du lịch như Nha Trang mang tính hai mặt: khi du lịch bùng nổ thì nhu cầu nhân lực tăng cao, nhưng nó cũng rất nhạy cảm với các cú sốc như dịch bệnh. Điều đáng lưu ý là mức lương trung bình tại đây thường thấp hơn so với Hà Nội hay TP. HCM. Tác giả của chúng tôi cho biết, ở Nha Trang “cơ hội việc làm luôn ít hơn và mức lương thấp hơn”chodat.com.vn. Anh và vợ đã phải chuyển công việc sang hình thức online (thương mại điện tử và sáng tạo nội dung) để không phải phụ thuộc hoàn toàn vào lao động bản địa. Đó là một ví dụ điển hình: nếu bạn vẫn làm việc offline, hãy dành 6 tháng đến 1 năm chuẩn bị chuyển đổi việc làm hoặc dự phòng kế hoạch nghề nghiệp mới trước khi đến.

Nói cách khác, nếu đã có việc làm ổn định ở Hà Nội, bạn cần cân nhắc yếu tố thu nhập. Theo chuyên gia, một khi bỏ phố về biển, rất có thể bạn sẽ phải đánh đổi tiền lương lấy chất lượng sống. Có thể lương sẽ ít hơn, nhưng đổi lại bạn được sống trong môi trường tốt hơn. Chấp nhận sự đánh đổi này đòi hỏi lên kế hoạch kỹ lưỡng: tìm công việc có thể làm từ xa, tập dần thói quen làm việc độc lập và chủ động tìm kiếm cơ hội mới tại chỗ. Theo một khảo sát, để thu hút người trẻ và lao động, các điểm đến như Nha Trang cần ngày càng cải thiện cơ hội việc làm cho nhóm tuổi 31–45 – độ tuổi lao động chính quan tâm đến an cư. Điều này cũng ngầm gợi ý rằng người đến từ Hà Nội – TP.HCM phải tích cực tìm việc mới hoặc khởi nghiệp tại chỗ.

Cuộc sống và môi trường ven biển

Nha Trang – Đô thị biển đáng sống

Nha Trang gây ấn tượng ngay từ cái nhìn đầu tiên với vùng biển xanh ngắt, cát trắng và những dãy núi bao quanh. Sống ở Nha Trang, bạn sẽ trải nghiệm sự kết hợp thú vị giữa nhịp sống du lịch năng động và đời thường êm đềm. Trục đường Trần Phú ven biển luôn tấp nập khách du lịch, các nhà hàng, quán cà phê hiện đại; nhưng chỉ cách đó vài con hẻm trong khu dân cư, là một đời sống bình dị hơn nhiều, với chợ quê, quán ăn bình dân chỉ phục vụ người địa phương.

Khí hậu của Nha Trang là một trong những ưu thế lớn. Theo tác giả kể lại, Nha Trang ít bão, không lạnh và êm đềm suốt năm nhờ được núi bao quanh và các gió biển lưu thông liên tục. Nhiệt độ chỉ dao động khoảng 22–33°C quanh năm, mùa khô ít mưa (từ tháng 1–8) nắng đẹp, còn mùa mưa tuy có bão nhưng nền nhiệt vẫn ấm áp hơn so với nhiều vùng khác. Chính vì khí hậu ôn hòa và biển xanh, Nha Trang thu hút nhiều người muốn đổi gió, và 85% người khảo sát đều muốn chuyển đến sinh sống do cảnh quan và khí hậu trong lành tại đây.

Về văn hóa địa phương, người Nha Trang (vùng Nam Trung Bộ) được mô tả là chăm chỉ, ung dung và hiếu khách. Họ quen tiếp xúc với du khách nên rất phóng khoáng, cởi mở. Đời sống ở đây khá thanh thản: dân địa phương thường “lấy chữ nhàn làm quý” và ưa nhịp sống thong thả. Khi mới đến, bạn có thể thấy mình dễ bị cuốn vào “nền văn hóa du lịch” sôi động dọc bãi biển, nhưng để thực sự hòa nhập thì cần khám phá các khu dân cư, học cách vào chợ địa phương và làm quen với những quán ăn được người dân yêu thích. Ở đó, bạn sẽ dần cảm nhận được nhịp sống bình yên của cuộc sống ven biển, khác hẳn guồng quay gấp gáp ở Hà Nội.

Ví dụ Cần Giờ – sống ven biển gần Sài Gòn

Nhiều người có ý định “bỏ phố về biển” tại miền Nam lựa chọn Cần Giờ (TP.HCM) như một ví dụ điển hình của cuộc sống ven biển bình dị. Cần Giờ nổi tiếng với rừng ngập mặn và cảnh biển hoang sơ, cách trung tâm Sài Gòn chỉ hơn một giờ xe. Khu vực này vẫn giữ được bầu không khí trong lành, người dân thân thiện. Mặc dù chưa có nhiều dịch vụ cao cấp, nhưng đối với người muốn rời xa phố thị, Cần Giờ là lựa chọn hấp dẫn. Hiện đã có các dự án đô thị ven biển quy mô đầu tư vào đây, nhưng cảnh quan tự nhiên vẫn còn ở nhiều nơi.

Để hình dung, chúng ta nhìn thấy một góc Cần Giờ bên dưới: rừng ngập mặn xanh mát của Sài Gòn (ảnh chụp từ khu bảo tồn rừng Cần Giờ). Hình ảnh này gợi nhớ không khí thanh bình và xa rời ồn ào thành phố mà nhiều người mơ ước khi nghĩ đến cuộc sống ven biển.

Một góc rừng ngập mặn Cần Giờ – thiên nhiên bình yên sát bên Sài Gòn. (Ảnh: Wikimedia Commons)

Nếu bạn cũng đang tìm kiếm một nơi sống gần biển như thế, thì việc tìm nhà đất phù hợp rất quan trọng. Hiện nay có nhiều kênh hỗ trợ tìm kiếm đất ở Cần Giờ và các khu ven biển khác. Đơn cử, Chợ Đất là một trang web chuyên đăng tin mua bán, cho thuê bất động sản và tư vấn thị trường nhà đất toàn quốc. Bạn có thể tìm các tin rao về đất rừng Cần Giờ, đất nền ven biển… để lựa chọn chỗ ở phù hợp với ngân sách và tiêu chí. Hơn nữa, đội ngũ tư vấn của Chợ Đất có thể hỗ trợ bạn hiểu rõ hơn về quy hoạch, dự án hoặc phong thủy khi mua nhà ven biển.

Giáo dục và đời sống gia đình

Giáo dục cho con là yếu tố quan trọng hàng đầu với các gia đình trẻ. Ở Nha Trang, các trường tiểu học – THCS công lập thường phân chia theo khu vực, nên để đưa con vào trường tốt (như trường điểm của quận) thường đòi hỏi nhiều mối quan hệ hoặc “chi phí ngoài luồng” không nhỏ. Tác giả khuyên rằng, quan trọng nhất là lập kế hoạch chọn trường trước rồi mới tính đến chọn nhà. Anh xem trường học của con như chiếc “mỏ neo” của gia đình: một khi đã có chỗ học ổn định, thì từ đó mới quyết định nơi ở và các kế hoạch khác một cách hợp lý. Ví dụ, trong đợt khảo sát, anh đã đến tận trường tư thục ở Nha Trang, cho con làm bài kiểm tra đầu vào trước, và chỉ sau khi nhận thư nhập học thì mới bắt đầu tìm nhà ngay cạnh trường. Nhờ vậy, bé nhanh chóng ổn định cuộc sống mới, và gia đình cũng tiết kiệm rất nhiều thời gian đi lại mỗi ngày.

Đời sống gia đình ở Nha Trang nói chung cũng thoải mái hơn nhiều so với Hà Nội. Nhiều khu dân cư ven biển có nhà phố hoặc biệt thự có diện tích rộng, vườn cây, gần biển nhưng giá cả chưa cao bằng đô thị lớn. Đứa trẻ sẽ có khoảng không gian sống thoáng đãng, được tự do vui chơi ngoài trời. Thay đổi lớn nhất với con cái là việc phải làm quen bạn mới – bố mẹ cũng cần giúp con mở lòng. Tuy nhiên, điều may mắn là người dân Nha Trang thân thiện, luôn nhiệt tình với trẻ em, nên trẻ em mới từ nơi khác đến thường được các gia đình lân cận quan tâm, thậm chí có trẻ mới kết bạn với nhau rất nhanh.

Đối với cuộc sống của người lớn, ở đây không có tiếng còi xe gấp gáp và lịch họp chen chúc như Hà Nội. Mọi người làm việc vừa phải, thích thư giãn nghỉ ngơi nhiều hơn. Thay vì chạy đua với deadline, bạn có nhiều thời gian hít thở biển cả, đạp xe dạo bộ hay tụ tập bạn bè trên bãi cát. Ở Nha Trang, “không ai hối thúc bạn cả” như tác giả nhận xét. Tuy nhiên, điều đó cũng có nghĩa là bạn phải tự tạo động lực cho mình để không sa vào “cái bẫy kỳ nghỉ” – khi ranh giới giữa công việc và nghỉ ngơi bị xóa mờ.

Thủ tục hành chính khi di chuyển

Sau khi ổn định nơi ở mới, một số thủ tục hành chính cần được hoàn thiện. Như đã đề cập, đăng ký tạm trú giờ đã rất thuận lợi thông qua kênh trực tuyến. Ngoài ra, đừng quên chuyển các giấy tờ quan trọng khác: cập nhật địa chỉ mới với ngân hàng, chuyển đổi giấy đăng ký xe nếu cần, và đặc biệt làm thủ tục chuyển Bảo hiểm y tế cho cả gia đình. Để không gián đoạn quyền lợi khám chữa bệnh, bạn phải làm hồ sơ chuyển BHYT tại cơ quan bảo hiểm nơi mới; nếu vẫn làm việc cho công ty ở Hà Nội, hãy yêu cầu HR công ty cập nhật địa chỉ mới ngay.

Trên hết, thủ tục quan trọng nhất với gia đình có con là nhập học. Với trường công lập, nếu không có quan hệ, bạn có thể phải lót tay hàng chục triệu để con được xếp vào lớp tốt. Với trường tư thục, thủ tục đơn giản hơn nhưng vẫn cần làm hồ sơ trước, tham gia thi đầu vào hay phỏng vấn. Tóm lại, các giấy tờ như học bạ, giấy khai sinh, lý lịch hôn nhân đều nên được sao y công chứng đầy đủ và sắp xếp gọn gàng trước khi di chuyển. Bạn có thể vạch ra một danh sách các giấy tờ cần chuẩn bị để cuộc sống mới bắt đầu suôn sẻ nhất.

Có nên bỏ phố về biển hay về quê?

Việc quyết định “bỏ phố về biển” hay thậm chí “bỏ phố về quê” không phải lúc nào cũng là câu trả lời đơn giản cho các áp lực cuộc sống. Mỗi người có một ngưỡng chịu đựng và mong muốn riêng. Nếu bạn đi tìm một môi trường sống trong lành, một nhịp sống thong dong, thì biển xanh (hoặc vùng quê lắng đọng) rõ ràng là một lựa chọn đáng cân nhắc. Nha Trang hay Cần Giờ có thể mang đến bình yên và không khí tốt hơn thành phố. Tuy nhiên, nếu bạn tìm kiếm các tiện ích và cơ hội làm việc đa dạng của phố thị, thì việc bỏ phố về quê/biển đồng nghĩa là bạn phải đánh đổi.

Tác giả người Hà Nội kể lại rằng anh đi tìm một chất lượng sống tốt hơn và chấp nhận các đánh đổi: đổi trường học tốt hơn cho con, đổi sự tiện nghi của thành phố lớn, để lấy “không khí trong lành và những ngày có biển”. Anh cũng luôn chuẩn bị sẵn phương án B (cho con về Hà Nội ở với ông bà nếu cần) nhưng may mắn là gia đình đã thích nghi tốt. Kết quả là giờ đây, anh tìm thấy sự bình yên mà trước đây chưa từng có ở thủ đô: mỗi sáng thức giấc là tiếng gió biển, chiều tối cả nhà rủ nhau tắm biển và ngắm hoàng hôn.

Vậy cuối cùng, có nên bỏ phố về biển hay không? Câu trả lời phụ thuộc vào mục tiêu của bạn. Nếu bạn ưu tiên gia đình và sức khỏe, muốn tránh bão táp đô thị, thì việc “bỏ phố về biển” có thể rất xứng đáng. Nhưng nếu bạn còn nhiều tham vọng sự nghiệp hoặc các mối quan hệ quan trọng ở thành phố, hãy suy tính kỹ. Như một người bạn của tác giả từng chia sẻ, “cuộc đời không phải phép thử, đừng mạo hiểm cả tương lai vì một chuyến đi quá vội vàng”.

Dịch vụ hỗ trợ tìm nhà – Chợ Đất

Nếu bạn đã sẵn sàng cho cuộc sống mới nơi ven biển, việc tìm kiếm một căn nhà hoặc mảnh đất phù hợp là bước đầu quan trọng. Chợ Đất (chodat.com.vn) là một trang thông tin bất động sản tổng hợp, chuyên đăng tin mua bán, cho thuê và tư vấn thị trường nhà đất cả nước. Tại đây, bạn có thể dễ dàng tra cứu các tin đăng về nhà ven biển tại Nha Trang, Cần Giờ và nhiều khu vực khác. Ví dụ, nếu mục tiêu của bạn là sống ở Cần Giờ, hãy tìm từ khóa “Cần Giờ” trên Chợ Đất để xem các dự án đất nền ven biển hay nhà ở với giá hợp lý. Đội ngũ tư vấn của Chợ Đất có thể giúp bạn định vị khu vực tốt, so sánh chi phí và nghiên cứu pháp lý liên quan.

Chúng tôi khuyên bạn nên liên hệ sớm để được hướng dẫn chi tiết. Thông qua tư vấn của Chợ Đất, bạn sẽ tiết kiệm rất nhiều thời gian và công sức trong việc săn tìm chỗ ở mới. Ví dụ, bạn có thể gọi ngay số hotline của Chợ Đất để được chuyên gia tư vấn cụ thể về khu vực biển mà bạn quan tâm, như Cần Giờ, Nha Trang, Phú Quốc hoặc bất cứ nơi nào khác phù hợp kế hoạch của bạn. Họ sẽ hỗ trợ từ khâu xem nhà (hoặc xem đất), đến thủ tục chuyển nhượng, để đảm bảo bạn ổn định cuộc sống mới một cách nhanh chóng và an toàn.

Chào đón bạn trên hành trình “bỏ phố về biển”! Đừng ngần ngại sử dụng các công cụ và dịch vụ sẵn có. Hãy để Chợ Đất đồng hành cùng bạn, từ những bước chuẩn bị đầu tiên đến khi bạn cầm chìa khóa ngôi nhà ven biển của riêng mình. Chúc bạn thành công và sớm tìm thấy miền an yên của mình giữa biển khơi!

Nguồn tham khảo: Một số thông tin và kinh nghiệm trong bài viết được tham khảo từ chia sẻ thực tế của gia đình tác giả (Chợ Đất)chodat.com.vn và các khảo sát về Nha Trang của báo VnExpress. Chợ Đất là chuyên trang đăng tin và tư vấn bất động sản tại Việt Namchodat.com.vn. Các thông số về chi phí sinh hoạt, khí hậu Nha Trang, thủ tục hành chính v.v. được trích dẫn từ bài viết của gia đình tác giả Vũ Minh Trà.